Αναφορικές Αντωνυμίες

Αναφορικές Αντωνυμίες - "Γέφυρες" στις Προτάσεις μας!

Στόχος μαθήματος: Να κατανοήσουμε τι είναι οι αναφορικές αντωνυμίες, πώς λειτουργούν και πώς να τις χρησιμοποιούμε σωστά για να φτιάχνουμε πιο σύνθετες και ενδιαφέρουσες προτάσεις.

Τι είναι οι αναφορικές αντωνυμίες;

Οι αναφορικές αντωνυμίες είναι λέξεις που "αναφέρονται" σε κάτι που έχει ήδη αναφερθεί στην πρότασή μας (ή σε μια προηγούμενη πρόταση). Είναι σαν μικρές γέφυρες που συνδέουν δύο προτάσεις, κάνοντας τον λόγο μας πιο ρέοντα και αποφεύγοντας επαναλήψεις.

Οι βασικές αναφορικές αντωνυμίες:

• ο οποίος, η οποία, το οποίο: (και οι πτώσεις τους: του οποίου, της οποίας, τον οποίο, την οποία, κτλ.)
• ό,τι: (για πράγματα, αφηρημένες έννοιες)
• όσος, όση, όσο: (για ποσότητα)
• όποιος, όποια, όποιο: (γενική αναφορά σε πρόσωπα)

Πώς λειτουργούν; - Παραδείγματα:

1. Απλή πρόταση: Αγόρασα ένα βιβλίο.

   Απλή πρόταση: Το βιβλίο ήταν ενδιαφέρον.

   Με αναφορική αντωνυμία: Αγόρασα ένα βιβλίο το οποίο ήταν ενδιαφέρον. (Το "το οποίο" αναφέρεται στο "βιβλίο" και συνδέει τις δύο προτάσεις.)

2. Απλή πρόταση: Η κοπέλα χαμογέλασε.

   Απλή πρόταση: Η κοπέλα στεκόταν στην γωνία.

   Με αναφορική αντωνυμία Η κοπέλα η οποία στεκόταν στη γωνία χαμογέλασε.

3. Απλή πρόταση: Θα φάμε παγωτό.

   Απλή πρόταση: Θα διαλέξεις εσύ τη γεύση.

   Με αναφορική αντωνυμία: Θα φάμε παγωτό, ό,τι γεύση διαλέξεις εσύ. (Το "ό,τι" αναφέρεται σε κάτι αόριστο – τη γεύση.)

4. Απλή πρόταση: Ήρθαν πολλοί καλεσμένοι.

   Απλή πρόταση: Τους καλέσαμε όλους.

   Με αναφορική αντωνυμία: Ήρθαν όσοι καλεσμένοι είχαμε καλέσει. (Το "όσοι" αναφέρεται στον αριθμό των καλεσμένων.)

   Με αναφορική αντωνυμία: Ηρθαν ολοι όσους είχαμε καλέσει.

5. Απλή πρόταση: Μπορεί να έρθει οποιοσδήποτε.

   Απλή Πρόταση Οποιοσδήποτε είναι ευπρόσδεκτος.

   Με αναφορική αντωνυμία: Μπορεί να έρθει όποιος είναι ευπρόσδεκτος.

Αναλυτικά Παραδείγματα (με επεξήγηση):

• "Ο μαθητής ο οποίος διάβασε πολύ, έγραψε άριστα."

  • "ο οποίος": Αναφέρεται στον "μαθητή".
  • Η πρόταση "ο οποίος διάβασε πολύ" είναι μια αναφορική πρόταση. Μας δίνει περισσότερες πληροφορίες για τον μαθητή.
  • Η κύρια πρόταση είναι "Ο μαθητής έγραψε άριστα".

• "Το σπίτι, του οποίου η στέγη είναι κόκκινη, είναι πολύ παλιό."

  • "του οποίου": Αναφέρεται στο "σπίτι" (γενική πτώση).
  • Η αναφορική πρόταση "του οποίου η στέγη είναι κόκκινη" μας δίνει πληροφορίες για το σπίτι.
  • Η κύρια πρόταση είναι "Το σπίτι είναι πολύ παλιό".

• "Πάρε ό,τι θέλεις από το ψυγείο."

  • "ό,τι": Αναφέρεται σε κάτι αόριστο (κάποιο φαγητό).
  • Η πρόταση είναι απλή, με το ρήμα, το υποκείμενο, και την αναφορική αντωνυμία σαν αντικείμενο.

• "Όσα λουλούδια μάζεψες, τόσα θα βάλουμε στο βάζο."

  • "Όσα": Αναφέρεται στον αριθμό των λουλουδιών. Δείχνει ποσότητα.

• "Θα βοηθήσω όποιον έχει ανάγκη."

  • "όποιον": Γενική αναφορά σε πρόσωπο (δεν ξέρουμε ποιο συγκεκριμένα).

Σημαντικές Παρατηρήσεις:

• Συμφωνία: Η αναφορική αντωνυμία συμφωνεί σε γένος, αριθμό και πτώση με τη λέξη στην οποία αναφέρεται. (π.χ., "ο μαθητής" - "ο οποίος", "η μαθήτρια" - "η οποία", "οι μαθητές" - "οι οποίοι").
• Κόμμα: Συνήθως, βάζουμε κόμμα πριν από την αναφορική αντωνυμία όταν η αναφορική πρόταση προσθέτει πληροφορίες, αλλά δεν είναι απαραίτητη για να καταλάβουμε για ποιον/τι μιλάμε. Δεν βάζουμε κόμμα όταν η αναφορική πρόταση είναι απαραίτητη για να προσδιορίσει το νόημα.
  • Με κόμμα (προσθετική πληροφορία): "Ο Γιάννης, ο οποίος είναι ο αδερφός μου, ήρθε χθες." (Θα καταλαβαίναμε ποιος είναι ο Γιάννης και χωρίς την αναφορική πρόταση.)
  • Χωρίς κόμμα (προσδιοριστική πληροφορία): "Το βιβλίο που διάβασα χθες ήταν συναρπαστικό." (Η αναφορική πρόταση είναι απαραίτητη για να ξέρουμε ποιο βιβλίο.)
• Που: Η λέξη "που" μπορεί να χρησιμοποιηθεί σαν αναφορική αντωνυμία. Αντικαθιστά τις αντωνυμίες "ο οποίος", "η οποία", "το οποίο". Πχ. "Το σπίτι που μένω είναι μεγάλο." (Το σπίτι το οποίο μένω είναι μεγάλο.)

Ασκήσεις Εξάσκησης:

1. Συμπλήρωσε τα κενά με την κατάλληλη αναφορική αντωνυμία:

   • Το δώρο ________ μου έφερες ήταν υπέροχο.
   • Η γυναίκα ________ το αυτοκίνητο είναι μπλε, είναι η δασκάλα μου.
   • Πάρε ________ θες από το τραπέζι.
   • ________ προσπαθεί, πετυχαίνει.
   • Είδαμε όλους _________ είχαμε καλέσει.
   • Τα βιβλία ______ διάβασα ήταν ενδιαφέροντα.

2. Ένωσε τις παρακάτω προτάσεις χρησιμοποιώντας αναφορικές αντωνυμίες:

   • Αγόρασα μια κιθάρα. Η κιθάρα είναι ακριβή.
   • Είδα έναν σκύλο. Ο σκύλος έτρεχε στο πάρκο.
   • Θα φάμε φρούτα. Θα διαλέξεις εσύ τα φρούτα.
   • Η Μαρία είναι φίλη μου. Της Μαρίας ο αδελφός παίζει μπάσκετ.

3. Βρες τις αναφορικές αντωνυμίες και πες σε ποια λέξη αναφέρονται:

   • Το σπίτι, στο οποίο μένω, είναι πολύ παλιό
   • Όσα φρούτα έφαγα, τόσα κιλά πήρα!
   • Όποιος βιάζεται, σκοντάφτει

Απαντήσεις (ενδεικτικά):

Άσκηση 1:

• το οποίο
• της οποίας
• ό,τι
• Όποιος
• όσους
• που/τα οποία

Άσκηση 2:

• Αγόρασα μια κιθάρα η οποία είναι ακριβή. (ή: Αγόρασα μια κιθάρα που είναι ακριβή.)
• Είδα έναν σκύλο ο οποίος έτρεχε στο πάρκο. (ή: Είδα έναν σκύλο που έτρεχε στο πάρκο.)
• Θα φάμε ό,τι φρούτα διαλέξεις εσύ.
• Η Μαρία, της οποίας ο αδελφός παίζει μπάσκετ, είναι φίλη μου.

Άσκηση 3:

• στο οποίο -> σπίτι
• Όσα -> φρούτα
• Όποιος -> (γενική αναφορά σε πρόσωπο)