Είδη Δευτερευουσών Προτάσεων (με παραδείγματα και επεξηγήσεις)
Οι δευτερεύουσες προτάσεις είναι προτάσεις που δεν μπορούν να σταθούν μόνες τους στο λόγο, αλλά συμπληρώνουν μια άλλη πρόταση (την κύρια). Σαν "συνοδευτικά βαγόνια" ενός τρένου, δίνουν περισσότερες πληροφορίες στην "ατμομηχανή" (κύρια πρόταση).
Για να γίνει πιο κατανοητό στα παιδιά, μπορούμε να τα χωρίσουμε σε κατηγορίες, σαν να ήταν διαφορετικοί τύποι "βαγονιών":
1. Βουλητικές Προτάσεις :
Τι δείχνουν: Επιθυμία, θέληση, σκοπό.
Σύνδεσμοι: να
Παραδείγματα:
Θέλω να παίξω. (Επιθυμία)
Μακάρι να είχε ήλιο. (Ευχή)
Σκέψου τι ΘΕΛΕΙ να κάνει κάποιος ή τι ΘΕΛΕΙ να γίνει. Αυτές οι προτάσεις δείχνουν ένα "θέλω". Σαν να λέμε "Θέλω παγωτό!". Η πρόταση "να παίξω" μας λέει τι θέλω.
2. Ενδοιαστικές Προτάσεις:
Τι δείχνουν: Φόβο, ανησυχία, δισταγμό.
Σύνδεσμοι: μήπως, μη(ν).
Παραδείγματα:
Φοβάμαι μην αρρωστήσω.
Ανησυχώ μήπως δεν προλάβω.
Διστάζω να του μιλήσω.
Σκέψου τι ΦΟΒΑΤΑΙ κάποιος. Αυτές οι προτάσεις δείχνουν έναν φόβο, σαν να λέμε "Φοβάμαι τα φαντάσματα!". Η πρόταση "μην αρρωστήσω" μας λέει τι φοβάμαι.
3. Ειδικές Προτάσεις :
Τι δείχνουν: Γνώση, βεβαιότητα, άποψη, αντίληψη (ακούω, βλέπω, ακούω, βλέπω, νομίζω, θεωρώ, πιστεύω, ξέρω).
Σύνδεσμοι: ότι, πως.
Παραδείγματα:
Ξέρω ότι αύριο είναι Σάββατο.
Είπε πως θα έρθει.
Άκουσα ότι θα βρέξει.
Είδα πως έπαιζες στον κήπο.
Σκέψου τι ΞΕΡΕΙ κάποιος ή τι ΠΙΣΤΕΥΕΙ. Αυτές οι προτάσεις δείχνουν κάτι σίγουρο, σαν να λέμε "Ξέρω το όνομά μου!". Η πρόταση "ότι αύριο είναι Σάββατο" μας λέει τι ξέρω.
4. Αιτιολογικές Προτάσεις :
Τι δείχνουν: Αιτία, λόγο για τον οποίο γίνεται κάτι.
Σύνδεσμοι: γιατί, επειδή, διότι, αφού, μια και.
Παραδείγματα:
Δεν ήρθα στο σχολείο, γιατί ήμουν άρρωστος.
Χαίρομαι, επειδή πήρα καλό βαθμό.
Αφού δεν διαβάσατε, δεν θα γράψετε καλά.
Σκέψου ΓΙΑΤΙ έγινε κάτι. Αυτές οι προτάσεις απαντούν στην ερώτηση "Γιατί;". Η πρόταση "γιατί ήμουν άρρωστος" μας λέει γιατί δεν ήρθα στο σχολείο.
5. Αποτελεσματικές/Συμπερασματικές Προτάσεις :
Τι δείχνουν: Αποτέλεσμα, συνέπεια.
Σύνδεσμοι: ώστε, (ώ)στε, που (με αρνητική σημασία).
Παραδείγματα:
Διάβασε πολύ, ώστε πέτυχε στις εξετάσεις.
Ήταν τόσο κουρασμένος, που κοιμήθηκε αμέσως.
Έκανε τόση φασαρία, ώστε τον μάλωσαν.
Σκέψου τι ΣΥΝΕΒΗ μετά από κάτι. Αυτές οι προτάσεις δείχνουν ένα αποτέλεσμα, σαν να λέμε "Έφαγα πολύ, άρα χόρτασα!". Η πρόταση "ώστε πέτυχε στις εξετάσεις" μας λέει τι συνέβη επειδή διάβασε πολύ.
6. Χρονικές Προτάσεις:
Τι δείχνουν: Χρόνο (πότε έγινε κάτι).
Σύνδεσμοι: όταν, όποτε, πριν, αφού, καθώς, ενώ, μόλις, ώσπου, μέχρι να, άμα, σαν.
Παραδείγματα:
Θα πάμε βόλτα, όταν σταματήσει η βροχή.
Πριν φύγεις, κλείσε τα φώτα.
Μόλις έφτασα, άρχισε να χιονίζει.
Σκέψου ΠΟΤΕ έγινε κάτι. Αυτές οι προτάσεις απαντούν στην ερώτηση "Πότε;". Η πρόταση "όταν σταματήσει η βροχή" μας λέει πότε θα πάμε βόλτα.
7. Υποθετικές Προτάσεις :
Τι δείχνουν: Υπόθεση, προϋπόθεση.
Σύνδεσμοι: αν, εάν, άμα.
Παραδείγματα:
Αν βρέξει, θα μείνουμε μέσα.
Εάν διαβάσεις, θα γράψεις καλά.
Σκέψου τι θα γίνει ΑΝ γίνει κάτι άλλο. Η πρόταση "Αν βρέξει" μας λέει την προϋπόθεση για να μείνουμε μέσα.
8. Αναφορικές Προτάσεις:
Τι δείχνουν: Αναφέρονται σε μια λέξη (συνήθως ουσιαστικό) της κύριας πρότασης και την προσδιορίζουν.
Σύνδεσμοι (Αναφορικές αντωνυμίες και επιρρήματα): που, ο οποίος, η οποία, το οποίο, όποιος, ό,τι, όπου, όπως.
Παραδείγματα:
Το βιβλίο, που διάβασα, ήταν πολύ ενδιαφέρον. (Αναφέρεται στο "βιβλίο")
Ο φίλος μου, ο οποίος μένει δίπλα, είναι πολύ καλός. (Αναφέρεται στον "φίλο")
Δεν ξέρω πού πήγε. (Αναφέρεται στο "πού")
Σκέψου ότι αυτές οι προτάσεις δίνουν ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ για κάτι που αναφέραμε πριν. Η πρόταση "που διάβασα" μας λέει ποιο βιβλίο ήταν ενδιαφέρον.
9. Τελικές Προτάσεις : (Ήδη εξηγήθηκαν στις βουλητικές. Είναι το ίδιο πράγμα)
Δείχνουν: Σκοπό.
Σύνδεσμος: για να.
10. Αντιθετικές/Παραχωρητικές Προτάσεις :
Τι δείχνουν: Αντίθεση ή παραχώρηση (κάτι συμβαίνει παρόλο που θα περίμενε κανείς το αντίθετο).
Σύνδεσμοι: αν και, ενώ, μολονότι, παρόλο που, και ας, και αν, και που.
Παράδειγμα:
Αν και έβρεχε, βγήκαμε έξω.
Πήγε στη δουλειά, μολονότι ήταν άρρωστος.
Κάτι συμβαίνει, ακόμα και αν κάτι άλλο θα το εμπόδιζε. Η πρόταση "Αν και έβρεχε" μας λέει ότι βγήκαμε, παρόλο που η βροχή θα μπορούσε να μας κρατήσει μέσα.
Σημαντικές Σημειώσεις :
Οι σύνδεσμοι είναι οι "γάντζοι" που ενώνουν τις δευτερεύουσες προτάσεις με τις κύριες. Είναι σαν τα μαγνητάκια που κρατάνε τα βαγόνια ενωμένα με την ατμομηχανή.
Μια πρόταση μπορεί να έχει και παραπάνω από μία δευτερεύουσες προτάσεις! Το τρένο μπορεί να έχει πολλά βαγόνια!
Η σειρά των προτάσεων (κύριας και δευτερεύουσας) μπορεί να αλλάξει. Μπορούμε να βάλουμε πρώτα το βαγόνι και μετά την ατμομηχανή! Π.χ. "Όταν τελειώσω το φαγητό μου, θα παίξω" = "Θα παίξω, όταν τελειώσω το φαγητό μου."
