Στα Νέα Ελληνικά, οι εγκλίσεις είναι οι μορφές που παίρνει το ρήμα για να δείξει πώς βλέπει ο ομιλητής αυτό που λέει, δηλαδή τη σχέση του με την πραγματικότητα. Οι εγκλίσεις είναι τρεις:
1. Οριστική (Έγκλιση της βεβαιότητας/πραγματικού)
- Δηλώνει κάτι το πραγματικό, βέβαιο ή αυτό που θεωρείται ως τέτοιο.
- Παραδείγματα:
- Διαβάζω ένα βιβλίο. (Ενεστώτας)
- Έγραψα την έκθεση χθες. (Αόριστος)
- Θα πάω διακοπές τον Αύγουστο. (Μέλλοντας)
- Είχα διαβάσει όλο το βιβλίο πριν την εξέταση. (Υπερσυντέλικος)
- Έχω γράψει πολλές εκθέσεις φέτος.(Παρακείμενος)
- Θα έχω τελειώσει μέχρι το βράδυ.(Συντελεσμένος Μέλλοντας)
2. Υποτακτική (Έγκλιση του επιθυμητού, δυνατού, προσδοκώμενου ή ενδεχόμενου)
- Δηλώνει κάτι που είναι επιθυμητό, πιθανό, ενδεχόμενο, ή αυτό που ο ομιλητής θέλει, προτρέπει ή προσδοκά να συμβεί.
- Η υποτακτική σχηματίζεται συχνά με μόρια όπως: να, ας, για να, όταν, αν, πριν (και άλλα).
- Παραδείγματα:
- Θέλω να φύγω.
- Ας πάμε μια βόλτα.
- Αν έρθεις, θα χαρώ.
- Προσπαθώ να μάθω ισπανικά.
- Όταν τελειώσεις, πες μου.
- Πρέπει να έχεις φύγει πριν έρθει.
3. Προστακτική (Έγκλιση της προσταγής, παράκλησης ή απαγόρευσης)
- Δηλώνει προσταγή, παράκληση, ευχή (σε β' πρόσωπο) ή απαγόρευση (σε β' πρόσωπο με το μη(ν)).
- Υπάρχει μόνο στον Ενεστώτα και στον Αόριστο.
- Παραδείγματα:
- Διάβασε! (Ενεστώτας)
- Γράψε την άσκηση! (Αόριστος)
- Μην τρέχεις!
- Φάε το φαγητό σου.
- Ανοίξτε τα βιβλία σας.
- Μην αργήσετε.
Σημαντικές Παρατηρήσεις:
- Η υποτακτική και η προστακτική δεν έχουν όλους τους χρόνους που έχει η οριστική.
- Μερικές φορές, η οριστική μπορεί να χρησιμοποιηθεί με τρόπο που να πλησιάζει τη σημασία της υποτακτικής (π.χ. "Φτάνει να προσπαθήσεις", όπου το "φτάνει" υπονοεί προϋπόθεση). Ωστόσο, τυπικά παραμένει οριστική.
Με λίγα λόγια, οι εγκλίσεις δείχνουν τη στάση του ομιλητή απέναντι σε αυτό που λέει. Η οριστική είναι για τα βέβαια, η υποτακτική για τα επιθυμητά/πιθανά και η προστακτική για τις εντολές/παρακλήσεις.
